گیر کردن یا ایمپینجمنت مفصل ران Femoroacetabular impingement) FAI) بیماری است که در آن حرکت سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم به راحتی انجام نشده و همراه با گیر است.
این گیر کردن سر استخوان ران و استابولوم به علت تغییر در شکل یکی از این دو استخوان صورت میگیرد و موجب آسیب به مفصل ران میشود.
در زیر در مورد علل و علائم و درمان های ایمپینجمنت یا گیر کردن مفصل ران در ناحیه لگن مطالبی را یاد میگیریم.
آناتومی کاربردی مفصل ران
مفصل ران از کنار هم قرار گرفتن سر استخوان ران و حفره استابولوم تشکیل شده است. سر استخوان ران بالاترین قسمت استخوان ران بوده و به شکل کروی است. حفره استابولوم قسمتی از لگن بوده و به شکل یک کاسه است.
در مفصل ران سر استخوان ران در درون حفره استابولوم قرار گرفته است و در داخل آن آزادانه حرکت میکند. سطح داخلی استابولوم و سطح رویی سر استخوان ران از غضروف مفصلی پوشیده شده است.
این لایه غضروفی موجب لیز شدن و صاف و صیقلی شدن سطوح تماس شده و موجب حرکت بهتر سر استخوان ران درد درون حفره استابولوم میشود.
دور تا دور لبه حفره استابولوم یک بافت محکم ولی قابل انعطاف وجود داشته که به آن لابروم میگویند.
بافت تشکیل دهنده لابروم مخلوطی از بافت تشکیل دهنده زردپی و بافت تشکیل دهنده غضروف است و به همین علت به آن fibrocartilage هم میگویند. لابروم موجب میشود سر استخوان ران بهتر پوشش داده شده و درنتیجه پایداری مفصل ران افزایش پیدا میکند.
مکانیسم ایجاد گیر مفصل ران یا ایمپینجمنت
در این بیماری قسمتی از سر استخوان ران و یا قسمتی از لبه حفره استابولوم برجسته تر ار معمول شده و موجب میشود در انتهای دامنه حرکت مفصل، این برجستگی به استخوان طرف دیگر مفصل گیر کرده و موجب بد حرکت کردن مفصل شود.
دو نوع گیر یا ایمپینجمنت مفصل ران وجود دارد که به آنها نوع بادامکی cam و نوع انبرکی Pincer میگویند.
نوع بادامکی یا Cam
در این نوع از ایمپینجمنت، سر استخوان ران از یک حالت گرد و مدور خارج شده و بشکل تخم مرغ ( که به شکل بادامک موتور های مکانیکی است) نزدیک میشود.
این تغییر شکل به علت ایجاد یک برجستگی غیر معمول در قسمت بالای سر استخوان ران ایجاد شده و در حرکت مفصل، بر روی لابروم و غضروف استابولوم فشار زیادی وارد میکند. گیرکردن لابروم بین این برجستگی سر و لبه استابولوم موجب پارگی آن میشود. همچنین فشار نامتقارن سر استخوان ران به حفره استابولوم موجب سایش زودرس آن و بروز آرتروز میشود.
نوع پینسر Pincer
در این نوع از ایمپینجمنت، در لبه استابولوم استخوان اضافه تشکیل میشود که موجب میشود لابروم بین این برجستگی و سر استخوان ران گیر کرده و آسیب ببیند.
در واقع در این نوع از گیر، لبه استابولوم مانند دو سر یک انبرک یا گاز انبر (پینسر) سر و گردن استخوان ران را تحت فشار قرار میدهند.
گاهی اوقات ترکیبی از هر دو این حالات ایجاد میشود.
بتدریج بر اثر اعمال نیروهای نامتقارن به مفصل ران، غضروف این مفصل دچار سایش شده و لابروم آسیب میبیند و روند تخریب مفصل شروع میشود.
در تصویر بالایی مفصل ران طبیعی دیده میشود در تصویر وسطی گیر پینسر یا انبرکی به علت استخوان اضافه در لبه جلویی استابولوم دیده میشود که با چرخش داخلی استخوان ران به گردن استخوان ران گیر میکند در تصویر پایینی گیر کَم یا بادامکی به علت برجسته بودن جلو و بالای سر استخوان ران دیده میشود که با چرخش داخلی استخوان ران به لبه جلویی استابولوم گیر میکند
علائم و تشخیص بیماری ایمپینجمنت مفصل ران
اغلب بیماران مبتلا به ایمپینجمنت یا گیر مفصل ران درد ناحیه کشاله ران دارند. درد در حرکاتی مانند چرخش بالا تنه و یا نشستن به حالت چمباتمه شدیدتر میشود.
تشخیص این بیماری بر پایه خصوصیات درد بیمار، معاینه بالینی پزشک و بررسی های تصویربرداری است. رادیوگرافی ساده تغییر شکل استخوانی در مفصل ران را نشان میدهد و ام آر آی میتواند آسیب به غضروف مفصلی و لابروم را مشخص کند.
در این بیماران تزریق مواد بیحس کننده موضعی به توسط پزشک به درون مفصل ران میتواند موقتا درد بیمار را از بین ببرد که از این اقدام میتوان به عنوان یک تست تشخیصی استفاده کرد.
درمان ایمپینجمنت و گیر مفصل ران
درد این بیماران ممکن است با کاهش در شدت و مدت فعالیت های ورزشی کم شده و یا از بین برود. از داروهای ضد التهاب هم برای کاهش درد استفاده میکنند.
در صورتیکه درد بیمار با اقدامات ذکر شده کاهش نیافته و یا آثار آسیب غضروف یا لابروم وجود داشته باشد ممکن است نیاز به اقدام جراحی وجود داشته باشد.
در جراحی این بیماران برجستگی استخوانی در سر استخوان ران و یا لبه استابولوم تراشیده شده و پارگی لابروم در صورت وجود ترمیم میشود.
عمل جراحی در اغلب این بیماران درد مفصل ران را از بین برده و از پیشرفت آسیب مفصل ران و بروز آرتروز و ساییدگی در ناحیه مفصل ران مفصل پیشگیری میکند.