نوبت دهی

درد ساق به چه عللی ایجاد میشود

گرچه اغلب درد هایی که در ناحیه ساق بوجود میایند بدنبال ضربه ایجاد میشوند ولی درد ساق علل دیگری هم دارد که ارتباطی به ضربه ندارد.

منشا درد های ساق ممکن است در استخوان، مفصل ، عضله یا تاندون باشد و یا ممکن است علت درد در لیگامان ها، عروق، اعصاب یا حتی پوست باشد.  شایعترین عللی که میتوانند نوجب درد ساق شوند عبارتند از :

 

شکستگی

لایه محکمی بر روی استخوان ها وجود دارد که به آن پریوست Periosteum میگویند. در این لایه، اعصاب درد وجود دارد. در هنگام شکستگی این لایه آسیب میبیند و آسیب آن موجب تحریک ریشه های عصبی آن شده که نتیجه آن ایجاد درد است.

همچنین در هنگام شکستگی ممکن است عضلات اطراف استخوان هم آسیب ببیند و این آسیب موجب تحریک ریشه های عصبی میشوند که در عضلات وجود دارند. نتیجه ان ایجاد درد در عضله است.

 

شین اسپلینت

درد در جلو و داخل ساق را شین اسپلینت Shin splint میگویند. این بیماری بخصوص در ورزشکارانی که زیاد میدوند و زیاد میجهند بیشتر دیده میشود. به آن Medial Tibial Stress Syndrome هم میگویند.

علت عمده  شین اسپلینت کشیدگی در محل اتصالات عضلات ساق به استخوان تیبیا یا درشت نی است.

شین اسپلینت معمولا بدنبال کار کشیدن زیاد از ساق بوجود میاید. حرکات مداوم و زیاد کف و مچ پا موجب اعمال کشش زیاد و بیش از حد بر روی محل اتصال عضله به استخوان شده و نتیجه آن پارگی های میکروسکوپی در آن ناحیه و در پریوست (پریوست پرده بافتی است که بر روی استخوان کشیده شده است) و بدنبال آن ایجاد التهاب است.

این وضعیت کار زیاد کشیدن از ساق معمولا وقتی ایجاد میشود که طریقه انجام ورزش به نوعی تغییر میکند. افزایش سرعت دویدن، بیشتر کردن مسافت دویدن و یا دویدن بر روی زمین سفت یا شیب دار میتواند این تغییرات را ایجاد کند.

این وضعیت در دونده ها، کسانی که زیاد میرقصند و کسانی که درگیر فعالیتهای بدنی شدید نظامی هستند بیشتر دیده میشود. کفش های نامناسب و یا آسیب دیده میتوانند موجب این بیماری شوند.

در کسانی که صافی کف پا دارند شین اسپلینت بیشتر دیده میشود.

کشیدگی محل اتصال عضلات ساق به استخوان تیبیا میتواند در جلو یا پشت آن باشد. مهمترین علامت شین اسپلینت درد در سطح داخلی ساق است. محل درد حدودا ۱۵-۳ سانتیمتر بالاتر از قوزک داخلی است. درد ممکن است در صبح ها و بعد از برخاستن از خواب بیشتر شود.

شین اسپلینت قدامی یا جلویی بیشتر در کسانی ایجاد میشود که یک فعالیت ورزشی جدید که دویدن جزئی از آن است بخصوص ایستادن و شروع به حرکت های ناگهانی در آن وجود دارد را شروع کرده اند.

دویدن در سرازیری، دویدن روی پنجه پا و دویدن با کفش هایی که کف و پاشنه قابل انعطاف خوبی ندارند میتواند موجب شین اسپلینت قدامی شود.

شین اسپلینت خلفی یا پشتی معمولا به علت عدم تعادل در عضلات ساق و کف پا است. سفت و غیر قابل انعطاف بودن عضلات پشت ساق و یا وجود کف پای صاف میتواند عامل بوجود آورنده این بیماری باشد.

در کف پای صاف با هر بار گذاشتن کف پا بر زمین عضله تیبیالیس خلفی تحت کشش قرار میگیرد و این کشش موجب میشود فیبرهای این عضله در محل اتصال به استخوان درشت نی تحت کشش قرار گرفته و موجب بروز علائم این بیماری شود.

گاهی اوقات شکستگی های استرسی در ناحیه استخوان درشت نی موجب شین اسپلینت میشود. شکستگی استرسی در ساق هم معمولا به علت وارد شدن فشارهای مکرر و ممتد و بیش از حد توانایی فرد و استخوان وی ایجاد میگردد.

دردی که به علت شکستگی استرسی استخوان درشت نی ایجاد میشود معمولا در یک نقطه از استخوان احساس میشود در حالیکه درد شین اسپلینت معمولا در یک محدوده با انتشار طولی از بالا به پایین است.

 

استرین و اسپاسم Strain

به معنای کشیده شدن عضله است. در حین ورزش یا ضرباتی که به اندام وارد میشود ممکن است عضلات ساق تحت کشش یا فشار قرار گرفته و پارگی هایی در آن ها ایجاد شود. این پارگی ها ممکن است بسیار کوچک و در حد میکروسکوپی باشد و یا ممکن است بصورت پارگی واضحی ایجاد شود.

استرین میتواند یکی از علل درد ساق باشد. این اتفاق بیشتر موقعی میفتد که عضلاتی از ساق که توانایی انعطاف زیادی ندارند به علت ورزش و یا فعالیت بدنی زیاد تحت فشار قرار میگیرند. بدنبال آن عضله دچار انقباض دردناکی میشود که تا مدتی میتواند ادامه داشته باشد.

 

کرامپ عضلانی

اگر به عللی میزان بعضی مواد بدن مانند میزان کلسیم، سدیم یا پتاسیم تغییر کند عضلات بدن بخصوص عضلات ساق ممکن است دچار انقباض دردناک شوند.

 

خونریزی

ضربه به ساق ممکن است موجب خونریزی در بافت های ساق بخصوص عضلات آن شود. این خونریزی موجب فشار به بافت ها و ایجاد تورم و درد شود.

در حالات بسیار شدید، شدت خونریزی و تورم موجب میشود خونرسانی به ساق کم شود و ایجاد درد شدید و کاهش حس و حرکت و سردی ساق و پا شود. به این وضعیت سندرم کمپارتمان Compartment syndrome میگویند.

 

مشکلات عروق محیطی

در این بیماری به عللی رگ های خونی که اکسیژن و مواد غذایی را به اندام تحتانی میرسانند باریک میشوند. این بیماران معمولا در موقع استراحت درد ندارند و در آنها بیشتر در حین فعالیت بدنی است. در حین فعالیت، عضلات ساق نیاز به اکسیژن و مواد غذایی بیشتری دارند پس نیاز به جریان خون بیشتری هم دارند.

در بدن سالم، در موقع فعالیت بدنی رگ های خونی گشاد میشوند تا خون بیشتری را به اندام برسانند ولی در این بیماران به علت تنگ شدن عروق، این رگ های خونی نمیتوانند به اندازه کافی گشاد شوند.

نتیجه آن، کاهش خونرسانی به عضلات ساق اندام است و این کم شدن خونرسانی موجب ایجاد درد در عضلات اندام میشود. در ابتدا این درد ها فقط در موقع فعالیت بدنی مثلا راه رفتن است ولی با پیشرفت بیماری درد در موقع استراحت هم ایجاد میشود.

در این بیماری کاهش خونرسانی به اندام میتواند موجب کاهش خونرسانی به پوست هم بشود که موجب میشود زخم های پوستی دیرتر خوب شوند و یا حتی در پوست زخم هایی ایجاد شوند.

 

سندروم کمپارتمان مزمن

عضلات ساق در چهار دسته قرار دارند و دور هر دسته پرده بافتی محکمی بنام فاشیا Fascia قرار دارد. هر دسته را یک کمپارتمان مینامند. چون دور هر کمپارتمان محصور است قابلیت اتساع و افزایش حجم زیادی ندارد.

عضلات در هنگام فعالیت حدود ۲۰ درصد افزایش حجم پیدا میکنند. در بعضی افراد این افزایش حجم موجب افزایش فشار در داخل کمپارتمان میشود. این وضعیت را سندروم کمپارتمان مزمن میگویند.

افزایش فشار در یک محیط بسته موجب فشار به رگ های خونی و اعصاب میشود. نتیجه فشار به عروق خونی ساق کاهش جریان خون عضلات و در نتیجه بروز درد است و نتیجه فشار به اعصاب ساق احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در این ناحیه است. سندروم کمپارتمان مزمن بیشتر در کمپارتمان قدامی ساق دیده میشود.

این درد معمولا در کسانی که زیاد راه میروند یا در دوندگان ایجاد شده و با استراحت بهتر میشود

 

لخته شدن خون در ساق

لخته شدن خون در عروق ساق موجب میشود رگ کاملا بسته شود و خونرسانی به ساق بشدت کاهش یابد و همین امر موجب ایجاد درد شدید در ساق میشود.

منشا این لخته خون میتواند قلب باشد. گاهی اوقات به علت بیماری هایی ممکن است ضربان قلب نامنظم شود و این ضربان نامنظم موجب تشکیل لخته های خون در قلب میشود.

این لخته ها از طریق عروق خونی به شریان های ساق رسیده و موجب انسداد آنها و ایجاد درد میشوند. گاهی منشا این لخته ها ورید های عمقی ساق است.

در این حال، ورید عمقی مسدود میشود که نه تنها موجب درد و تورم ساق میشود بلکه لخته میتواند به قلب و ریه رفته و مشکلات جدی برای بیمار ایجاد کند. گاهی منشا لخته ها ورید های سطحی ساق هستند که موجب درد و تورم بر روی ورید های واریسی ساق میشود.

 

سیاتیک

دسته ای از کمردرد ها که همراه با سیاتیک هستند به علت تحریک ریشه های عصبی میتوانند موجب درد ساق شوند.

بر حسب اینکه کدام ریشه عصبی در کمر تحریک شود محل درد ساق متفاوت خواهد بود. سیاتیک علل متفاوتی میتواند داشته باشد ولی منشا همه آنها در کمر است.

 

نوروپاتی

درد ساق میتواند به علت نوروپاتی یا مشکلاتی در اعصاب محیطی ران یا ساق باشد. بیماری های مختلفی میتوانند ایجاد نوروپاتی کنند و معمولا در این بیماری ها به عللی عصب دچار التهاب میشود و این التهاب موجب احساس درد در ساق میشود.

بطور مثال یک رحم بزرگ شده در دوران بارداری میتواند بر روی اعصابی که از محوطه شکم خارج شده و به اندام تحتانی میروند فشار وارد کند و این فشار موجب التهاب عصب و احساس درد در ساق شود.

 

بیماری های عمومی

بعضی بیماری های مزمن مانند دیابت، الکلیسم، بعضی از سرطان ها و یا کمبود بعضی ویتامین ها میتوانند موجب درد ساق ها شوند. در بعضی بیماری ها مانند گیلن باره یا ام اس به علت ضعیف شدن عضلات ساق ممکن است این ناحیه از بدن دردناک شود.

 

مشکلات پوست

بیماری زونا یک بیماری پوستی است و علت بوجود آورنده آن همان ویروس آبله مرغان است. علامت عمده این بیماری ظهور جوش های ریزی در یک محدوده از پوست است. این جوش های پوستی در هر کجایی از بدن میتوانند بوجود آیند از جمله بر روی پوست ساق.

همراه با این جوش های پوستی درد شدیدی در اندام مربوطه بوجود میاید. گاهی این درد قبل از بروز ضایعات پوستی ایجاد میشود و تشخیص زونا را مشکل میکند.

گاهی اوقات به علت تجمع مایعات زیاد در پوست که به آن ادم میگویند ساق ها متورم و دردناک میشوند. این اتفاق بخصوص در مواقعی دیده میشود که پاها برای مدت طولانی به پایین آویزان هستند.

 

دیابت

اگر قند خون در فرد دیابتی مدت زیادی بالا باقی بماند بتدریج و در طول سالها، عروق و اعصاب اندام ها آسیب میبینند.

در اندام تحتانی ممکن است اعصاب دچار التهاب شوند که میتواند منجر به درد شدید ساق شود. عارضه دیگر دیابت طولانی مدت تنگ شدن عروق اندام تحتانی است که آنهم میتواند موجب کاهش جریان خون اندام و درد ساق شود.