فتق و هرنی دیسک ستون مهره چیست

افزایش استفاده از ام آر آی به عنوان یک روش تشخیصی منجر به کشف این واقعیت شد که حدود ۱۵ درصد از مردم دچار هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای Disc hernia در ناحیه ستون مهره ای هستند.

دیدن یک هرنی دیسک بین مهره ای معمولا یک یافته اتفاقی است. به این معنی که بیمار به علت دیگری ام آر آی شده و در تصاویر آن هرنی مشاهده شده است.

درصد کمی از بیماران مبتلا به هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای مشکلی در مورد آن دارند. با این حال در درصدی از افراد، این هرنی میتواند به نخاع فشار آورده و موجب بروز علائمی شود. هرنی دیسک بین مهر ای بیشتر در افراد با سن ۶۰-۴۰ سال دیده میشود.

 

آناتومی کاربردی

ستون فقرات انسان از روی هم قرار گرفتن حدود ۲۴ مهره (بجز ساکروم و دنبالچه) درست شده است. 

قسمت اصلی هر مهره جسم مهره است که به شکل یک استوانه کم ارتفاع است. چسبیده به پشت جسم مهره یک حلقه استخوانی قرار دارد.

پشت سر هم قرار گرفتن مهره ها موجب میشود تا این حلقه ها بر روی هم ردیف شده و یک تونل یا کانال استخوانی به نام کانال مهره ای را درست کنند. نخاع در درون این کانال قرار داشته و به توسط این حلقه های استخوانی محافظت میشود.

در بین هر دو جسم مهره که بر روی هم قرار گرفته اند یک دیسک بین مهره ای وجود دارد. دیسک بین مهره ای یک قسمت مرکزی به نام هسته با نوکلئوس دارد که مانند ژله است و اطراف آن یک ساختمان حلقوی به نام آنولوس قرار دارد که جنس آن مانند رباط است.

وظیفه دیسک بین مهره ای اجازه دادن به مهره ها برای حرکت بر روی هم و همچنین جذب کردن ضربات شدیدی است که به مهره ها وارد میشود. شوک ها و ضربات زیادی در حین حرکانی بمانند پریدن، جهیدن و یا دویدن به ستون مهره وارد میشود که دیسک آنها را مانند یک کمک فنر جذب میکند.

علت هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای چیست

دیسک بین مهره ای در طول زندگی در معرض فشارهای زیادی قرار دارد. این فشارها و ضربات موجب بروز آسیب ها و پارگی هایی در قسمت آنولوس یعنی دورادور دیسک میشود.

هر بار که دیسک آسیب میبیند خودبخود ترمیم میشود ولی این خراب شدن و ترمیم شدن ها بتدریج موجب ضعیف شدن قسمت آنولوس شده و بعد از مدتی بدنبال یک فشار ناگهانی به دیسک، قسمت آنولوس دچار چنان پارگی وسیعی میشود که قسمت مرکزی یا نوکلئوس از درون آن پارگی راه خود را به بیرون باز میکند.

این بیرون زدگی هسته ژلاتینی دیسک از ورای حاشیه مدور آن را فتق یا هرنی دیسک بین مهره ای میگویند.

مسلما این آسیب ها بیشتر در نقاطی ایجاد میشود که فشار بیشتری بر روی دیسک ایجاد میشود و در ستون مهره ای سینه ای این فشار بیشتر از همه در قسمتی است که بیشترین مقدار حرکت را دارد.

مهره های پایینی که در محل اتصال ستون مهره کمری و لگن قرار دارد تحت بیشترین فشار است پس احتمال هرنی دیسک در این مهره بیشتر است.

هرنی دیسک میتواند بطور ناگهانی و بر اثر تصادف اتومبیل و یا سقوط از ارتفاع یا انجام حرکاتی مانند چرخش ناگهانی ستون مهره ایجاد شود.

علائم هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای چیست

علائم این بیماری بسته به محل فشار به نخاع و شدت فشار و اینکه آیا ریشه های عصبی یا نخاع صدمه دیده یا خیر متغیر است. در غالب اوقات درد اولین علامت بیمار است.

در صورتیکه هرنی یا فتق در ستون مهره کمری باشد درد در پشت باسن و ران و ساق احساس میشود و اگر هرنی یا فتق در ستون مهره ای سینه ای باشد این درد میتواند در پشت قفسه سینه (در وسط و دو طرف) و در جلو قفسه سینه احساس شود.

هرنی در مهره های بالایی سینه ای میتواند موجب احساس درد در یک یا هر دو اندام فوقانی شود. هرنی در مهره های وسط میتواند موجب احساس درد در شکم و قفسه سینه شده و بیمار یا حتی پزشک فکر کنند بیمار مشکل قلبی دارد.

هرنی در مهره های پایینی سینه ای میتواند موجب بروز درد در پشت کمر شده و دردی شبیه به درد کلیه ایجاد کند و یا ممکن است درد در کشاله ران یا اندام تحتانی احساس شود.

گاهی اوقات احساس گزگز و بیحسی در محدوده درد وجود دارد. گاهی اوقات ممکن است بیمار در عضلات اندام تحتانی یا فوقانی احساس ضعف کند. ممکن است اختلالاتی در دفع ادرار و مدفوع نیز وجود داشته باشد.

تشخیص هرنی دیسک بین مهره ای معمولا با توجه پزشک به اظهارات بیمار و سپس معاینه وی امکانپذیر میشود. پزشک برای تشخیص از روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن و ام آر آی و همچنین از نوار عصب و عضله استفاده میکند.

 

درمان فتق دیسک ستون فقرات چیست

شروع درمان در غالب موارد دیسک بین مهره ای سینه با انجام اقدامات غیر جراحی است و در صورتیکه پس از انجام این اقدامات مشکلات بیمار رفع نشد ممکن است نیاز به عمل جراحی وجود داشته باشد.

با این حال در مواردی که علائم فشار بر روی نخاع وجود داشته باشد و یا مشکلات بیمار بسرعت در حال بدتر شدن باشد بیمار باید فورا تحت درمان جراحی قرار گیرد. مهمترین اقدامات غیر جراحی در درمان این بیماری عبارتند از

 

در مواردی که علائم بیمار پیشرونده باشد و یا علائم فشار بر روی نخاع مانند ضعف اندام فوقانی یا تحتانی، دردی وجود داشته باشد که کم نمیشود و یا مشکلاتی در ادرار یا مدفوع کردن وجود داشته باشد عمل جراحی فوری ضروری است و در مواردی هم که علائم بیمار پاسخ درمانی مناسبی به اقدامات غیر جراحی ندهد هم بیمار میتواند تحت عمل جراحی قرار گیرد.

انواع اعمال جراحی که در درمان این بیماری بکار میروند عبارتند از

 

کوستوترانسورسکتومی

کوستو costo به معنای دنده است و منظور از ترانسورس، زائده عرضی مهره بوده و اکتومی ectomy به معنای بیرون آوردن است. در عمل کوستوترانسورسکتومی Costotransversectomy جراحی از پشت قفسه سینه انجام میشود.

از این جراحی در درمان هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای سینه ای استفاده میشود.

جراح قسمتی از دنده در محل اتصال به مهره و همچنین زائده عرضی مهره را در دو یا چنده مهره مجاور از بدن خارج کرده تا به دیسک بین مهره ای دسترسی پیدا کند. سپس دیسک بین مهره ای آسیب دیده را خارج میکند. Discectomy